Longarts Karin Pool vraagt aandacht voor rokende patiënt

Longarts Karin Pool probeert collega-hulpverleners bewust te maken van het stigma rondom de rokende medemens. Ze vertelt erover in een interview in het vakblad Pallium.

“Pasgeleden bij voorbeeld zat ik bij een overleg over de revisie van de richtlijn Palliatieve zorg voor mensen met COPD, een initiatief van de Longalliantie Nederland. De richtlijn verdient een praktische vertaalslag, en om daarover met elkaar te spreken zaten vertegenwoordigers van een groot aantal organisaties bij elkaar. Het onderwerp ‘roken’ komt nauwelijks voor in de vorige richtlijn. Toch kan het – ook in de palliatieve fase van de ziekte – nog veel waarde hebben om met de patiënt in gesprek te gaan over stoppen met roken. Ik vraag daar in het contact met nieuwe patiënten vrij snel naar: ‘Kan ik u helpen bij het stoppen? Mag ik het daar met u een keer over hebben?’ Je doet de patiënt er echt mee tekort als je daar niet over begint.

Kijk, patiënten zijn niet gek, die weten wat het overheersende, maatschappelijke oordeel is: ‘Eigen schuld, dikke bult’. Velen gaan ten onder aan schuld en schaamte. Als je als zorgverlener het aanbod niet doet om hen te helpen met roken te stoppen, vult de patiënt al snel in dat de dokter hem die moeite niet waard vindt. Of dat de dokter er vanuit gaat dat hem dat toch niet zal lukken. Door als zorgverlener nadrukkelijk het aanbod te doen mee te denken en te helpen met roken te stoppen, kun je náást die patiënt komen te staan. Zonder die stap, voelt het voor een patiënt alsof je tegenover hem staat. Iemand kan uiteraard ook aangeven dat-ie het er niet over wil hebben. Of dat-ie niet wil stoppen. Dat mag natuurlijk. Ook dat is waardevol, omdat het duidelijkheid geeft voor beide partijen. Dan blijft het onderwerp in ieder geval niet in de lucht hangen.

Om mogelijke misverstanden te voorkomen: als zorgverleners met vooroordelen rondlopen over roken verwijt ik hen dat niet. Zij zijn ook slachtoffer van het overheersende idee dat roken een vrije keuze is. Dat idee is de voorbije decennia met verve door de tabaksindustrie in de maatschappij gepompt. Het is te danken aan collega-longartsen als Wanda de Kanter en Pauline Dekker dat die gedachte steeds meer plaatsmaakt voor de meer realistische kijk: roken is gewoon een erg sterke verslaving.”

Je zegt dat het zelfs in de palliatieve fase van de ziekte nog van waarde kan zijn om met roken te stoppen. Hoezo dan?

“Stoppen met roken heeft bij voorbeeld onmiddellijk een positief effect op het lichaam. De kwaliteit van de zuurstofopname en -transport gaat omhoog, de doorbloeding van de spieren wordt beter en de slijmproductie gaat omlaag. Hierdoor kan de kortademigheid afnemen. Ook in psychisch opzicht kan het de patiënt een boost geven: samen met de zorgverlening gaat hij de veroorzaker van zijn ziekte te lijf. En in sociale zin kan het eveneens gunstig uitpakken. Je wil niet weten hoeveel kinderen van longpatiënten hun vader of moeder verwijten dat ze zichzelf doodziek gemaakt hebben. In de dynamiek tussen hen kan veel ten positieve veranderen als vader of moeder plots toch die verslaving te lijf gaat.”