• Door naar de hoofd inhoud
  • Spring naar de voettekst

Palliatieve zorg

  • Palliatieve zorg
    • Wat is palliatieve zorg?
      • Verlichting van klachten
        • Pijnbestrijding
        • Symptoombestrijding
      • Begeleiding
        • Gesprekken
        • Levensvragen
        • Complementaire zorg
    • Waar vind ik het?
      • Thuis
        • Mantelzorg
        • Hulpmiddelen
        • Ondersteuning door vrijwilligers
        • Maaltijdvoorziening
        • Alarmering
      • In het ziekenhuis
    • Wanneer start palliatieve zorg?
      • Kanker
      • Dementie
      • Longziekten
      • Hartfalen
      • Nierfalen
      • Parkinson
      • Kinderen
    • Voordelen van palliatieve zorg
    • Vooroordelen over palliatieve zorg
    • Waarom heet het zo?
    • Extra hulp
    • Verhouding tot euthanasie
    • Goede doelen
    • Particuliere thuiszorg
  • Hospice
    • Historie
    • Hospice De Duinsche Hoeve
  • Levenseinde
    • Waar wil ik sterven?
    • Het gewone sterven
    • Feiten over sterven
    • Misverstanden
    • Levenseindegesprekken
      • Hoop
    • Beslissingen over het levenseinde
      • Euthanasie en hulp bij zelfdoding
      • Palliatieve sedatie
      • Stoppen met eten en drinken
      • Andere beslissingen
      • Overbehandeling
    • Waken
    • Uitvaart
      • Uitvaartbedrijven
  • Inloophuis
  • Mantelzorg
    • Praktische hulp
    • Juiste informatie krijgen
    • Emotionele steun
  • Zorgplanning
    • Hulpmiddelen voor gesprekken
    • Wensverklaringen
  • Agenda
  • Blog
    • Mariska Overman
      • Een moeder die er niet meer is
      • Sociaal sterven
      • Rare rouw?
      • Digitale nalatenschap, een zegen?
      • In het land der rouwenden is niemand koning
      • Praten over de dood is zo gek nog niet
      • Toekomstige herinneringen
      • Oneindig leven
      • Zie de mens
      • Een kleine dood
      • You are dead
      • Zomer
      • Sterven als een eskimo
      • Lijkenpikkers
      • To be or not to be?
      • Catch 22
      • Geen sinecure
      • Het gekke van rouw
      • Dubbel dood
      • Ooit
      • Van ‘vechten tegen’ naar ‘vechten voor’
      • Carpe diem, maar met mate
      • De stomste verjaardag ooit
      • Een stappenplan voor doodgaan
      • De ander ben jij
      • De zin en onzin van een bucketlist
      • Pokémon Go
      • De Begraafplaats
      • De ziel van de uitvaartondernemer
      • Niemand die het ziet
      • Chemo voor de ziel?
      • De dood in je achterzak
      • Nog één keer
      • Er is alleen het nu
      • Nieuwjaarswens
      • De dood – Niet te bevatten
      • MH-17
      • Dag lief broertje
      • Zij die Nederland helpen sterven?
      • Al mijn doden
      • “Maar het leven zo is leuker”
      • 44
      • Onsterfelijk tot het einde
      • Hemelse proporties
      • Met een buiging
      • Het woord van de dood
      • Ik stond erbij en ik keek ernaar
      • Een goede dood is geen dood
      • Waardig dood zijn
      • De dood leeft
    • Rob Bruntink
      • Quite Discontinuous
      • Ik ben ik ben ik ben
      • Een begraafplaats is ook een plek van liefde
    • Marinus van den Berg
      • Staande houden op één been
      • Leven naar de dood
      • Soms willen zorgverleners graag de regie
      • Wijds
      • Niet gewild
      • In de stilte
      • Ongeneeslijk gemis
      • Sterven in een geleend bed
      • Aandacht voor familie
      • Het uitleenbed
      • Geen kijkuur
      • Rouwen in december
      • Ik was er niet bij
  • Actueel
    • Recensies
    • Nieuwsarchief
      • Nieuws 2017
      • Nieuws 2016
      • Nieuws 2015
      • Nieuws 2014
      • Nieuws 2013
      • Nieuws 2012
      • Nieuws 2011
      • Nieuws 2010
      • Nieuws 2009
      • Nieuws 2008
      • Nieuws 2007
      • Nieuws 2006
      • Nieuws 2005
      • Nieuws 2004
      • Nieuws 2003
      • Nieuws 2002
      • Nieuws 2001
      • Nieuws 2000
      • Nieuws 1999
  • Encyclopedie
    • A-F
    • G-L
    • M-R
    • S-Z

Gebruik van sterfstijlen in communicatie mogelijk schadelijk

22 april 2020 door Rob Bruntink Reageer

Het gebruik van sterfstijlen in de communicatie van zorgverleners met ongeneeslijk zieke patiënten is mogelijk schadelijk, schrijven Mariska Overman en Rob Bruntink in het recent verschenen nummer van Pallium.

In het artikel stellen zij – kort gezegd – dat het gebruik van de sterfstijlen de afstand tussen zorgverleners en patiënten bevordert, het denken in stereotypen stimuleert en het selectief waarnemen van patiëntkenmerken aanwakkert. Dit kan negatieve gevolgen hebben voor de kwaliteit van de communicatie tussen zorgverleners en patiënten.

De kop van het bewuste artikel in het tijdschrift Pallium.

De sterfstijlen bestaan sinds 2009, en komen voort uit een onderzoek van marktonderzoeksbureau Motivaction. Dat onderzocht zo’n 1600 (gezonde) volwassenen naar hun kijk op de dood en het praten daarover. Stichting STEM, die de sterfstijlen introduceert en exploiteert, vertaalde die onderzoeksresultaten naar vijf verschillende houdingen van stervenden. Zo zouden er rationelen, vertrouwenden, socialen, proactieven en onbevangen zijn. Hierover zijn sinds 2009 zo’n 70.000 zorgverleners getraind, omdat iedere groep een andere communicatieve benadering zou vereisen.

Gehakt

Overman en Bruntink maken in Pallium gehakt van die vertaling: “De afstand tussen die gezonde burger en de ongeneeslijk zieke patiënt is te groot om die segmentatie zomaar klakkeloos over te kunnen nemen. De context van het onderzoek is een totaal andere dan de context van de zorgpraktijk. De gedragingen en meningen uit de ene context kunnen niet zomaar overgenomen worden naar een andere context. (…) Toch is dat precies wat STEM heeft gedaan. Het kopiëren van de gedachten van die ‘gezonde burgers’ naar ‘ongeneeslijk zieken’ ontkent bovendien het gegeven dat die burgers ándere burgers worden als zij daadwerkelijk met het eigen sterven te maken krijgen. Ze kijken op zo’n moment anders naar de waarden in het leven, net zoals je ook – al ouder wordend – anders kijkt naar vakanties, verjaardagen, tijd- en geldbestedingen, wat belangrijk in het leven is, et cetera. Dat gebeurt óók in die weken, maanden of jaren dat er sprake is van een palliatief ziektetraject: grenzen verschuiven nou eenmaal. Dat is eerder een regel dan een uitzondering.”

Het oorspronkelijke rapport van Motivaction meldt expliciet wat de onderzochte groep volwassenen onder de laatste levensfase verstaat. Dit staat veraf van de praktijk waarop Stichting STEM de sterfstijlen van toepassing verklaart. Uit het rapport: “De laatste levensfase is (voor de onderzochte burgers, – red.) een onduidelijk en breed begrip dat niet direct geassocieerd wordt met dood gaan of terminaal ziek zijn . Deze fase wordt gezien als de fase waarin je niet meer werkt en ‘op leeftijd bent’ met positieve en negatieve kanten.”

‘Die long van kamer 7’

Daarnaast maken Overman en Bruntink zich ernstig zorgen over de mate waarin zorgverleners worden aangemoedigd in hokjes te denken. “Mensen zouden het misschien prima met elkaar kunnen vinden, maar als je ze labelt met een bepaald stempel, roept dat iets op. Dat kan nabijheid zijn, maar ook afstand of zelfs weerstand. Daarmee zorgt een sterfstijl voor een potentiële muur tussen zorgprofessional en patiënt, want ongemerkt heeft een ieder bepaalde gedachten bij typeringen als ‘de rationelen’ of ‘de socialen’. De classificering zorgt ervoor dat je de ander minder als individu ziet; je ziet immers dat labeltje. (…) Dat werkt depersonaliserend. Om dezelfde reden is het in de ziekenhuiswereld not done om te spreken over ‘die long van kamer 7’, waar men een longpatiënt bedoelt.”

Volgens Overman en Bruntink valt dat denken vanuit stereotypen niet uit te zetten. “Zoiets maakt de wereld overzichtelijk, en daarmee ook ‘hanteerbaar’ voor het brein”, schrijven zij. “De sterfstijlen zetten daar extra toe aan, en dat kan schadelijke gevolgen hebben voor het contact met de patiënt. Op het moment dat je denkt vanuit een (stereo)type, maak je onderscheid op basis van verschillen, niet op basis van overeenkomsten. Je kijkt waarin de ander verschilt van jou, en past daar je communicatie op aan. Je vergeet echter de overeenkomsten, die er misschien nog wel méér zijn dan de verschillen. En dat maakt verschil in benadering. Door te focussen op de verschillen, versmalt je blik. Hierdoor mis je mogelijk cruciale informatie over de andere persoon. Een bijkomend nadeel van het denken in stereotypes is die van de selffulfilling prophecy: mensen gaan zich soms gedragen naar hoe ze behandeld worden. Met andere woorden: als een patiënt benaderd wordt als een rationele, dan gaat hij zich mogelijk (meer) zo gedragen. Hij wordt in feite dieper in zijn stereotype-zijn geduwd, en drijft daarmee af van wie hij werkelijk is. Daar wordt de patiënt niet beter van, maar de zorgverlening ook niet.”

Emotionele chantage

De redactie van Pallium heeft directie, trainers en leden van de Raad van Toezicht van Stichting STEM uitgenodigd op de kritiek op de sterfstijlen te reageren. Vooralsnog is die reactie achterwege gebleven en komt de discussie over het gebruik van de sterfstijlen niet op gang. Wel werden door betrokkenen van STEM pogingen ondernomen het publiceren van het artikel tegen te houden. Bruntink schreef daarover in het blog ‘Stichting STEM en het verlies van haar fatsoen’. Betrokkenen van STEM schroomden niet tot emotionele chantage over te gaan.

Categorie: Als je zorg verleent Tags: sterfstijlen, stichting stem

Lees Interacties

Geef een reactie Reactie annuleren

Je e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Footer

Nieuwsbrief Palliatieve Zorg

Blijf op de hoogte, en schrijf je in voor de nieuwsbrief. Je mailadres is in veilige handen bij ons, we doen er verder niets mee.

Snel naar

  • Contact
  • Colofon
  • Vrijwaring
  • Copyright
  • Doneer
  • Nieuwsbrief
  • Over deze site
  • FAQ

Copyright © 2025