Medisch specialisten voorop en artsen in het algemeen staan niet bekend als warme inlevings-bekwame mensen. En zeker als acteurs op de planken gaan staan en de rol van dokter aannemen dan worden deze beelden nog eens uitvergroot.
Verzorgenden en verpleegkundigen scoren heel wat hoger als het gaat om de vraag of zij warme meelevende zorgverleners zijn. Die dokters blijven maar achter hun computer zitten, kijken je niet aan, noemen een verkeerde naam waardoor je als patiënt nog onzekerder wordt dan je al bent. Ze slaan je het slechte nieuws met onbegrijpelijke taal als een natte theedoek in het gezicht. Het komt wel binnen maar dan wel keihard. “Moet het woord, het begrip slecht-nieuws-gesprek niet op de schop?,” vroeg iemand me. Er zijn zoveel soorten van gesprekken als je naar een arts moet: het kennismakingsgesprek, het gesprek over je klachten, onderzoeksgesprekken, informatiegesprekken, uitslaggesprekken, behandelgesprekken, controlegesprekken, stand van zaken gesprekken.
Maar op een dag kan een positieve uitslag slecht nieuws zijn voor de patient en zijn naasten. Wat hij of zij misschien al vreesde wordt bewaarheid en hardop gezegd. Het onrustige en angstige krijgt een naam: u heb een ziekte die niet meer te genezen is. U gaat sterven. Uw leven is op weg naar de dood.
Wat acteurs laten zien wordt door patiënten soms herkend. “Zo ging het bij mij, bij ons…” zegt iemand. Dat vertelde de acteur die twee scenes liet zien op een bijzondere middag in Zierikzee. Daar werd het boekje ‘Leven naar de dood’ gepresenteerd. Geschreven door Rian Krijger die haar carrière in de zorg begon als ziekenverzorgende en nu nachtzuster is bij mensen in de laatste levensnachten. Zij heeft gedaan wat bij de meesten een wens blijft: “Ik zou er wel een boek over kunnen schrijven.” Op die middag werden er twee interactieve scènes gespeeld. De geacteerde arts leek een hork en de zaal deed vergeefse pogingen om hem te veranderen in een meer meelevende persoon.
Het boekje van Rian zou ook door artsen gelezen moeten worden. Ik onderstreep dat graag maar ik heb er een vraag bij: niet of het de dokter zal veranderen – voor zover dat moet – maar of er geen verwachtingen, eisen zelfs zijn, die steeds weer tot teleurstellingen zullen leiden. Wat kan en mag wel verwacht worden? Zeker kan gezegd worden dat een bot optreden extra verdriet of woede meebrengt die een patiënt verhindert om bij de vragen en de gevoelens te komen die er nu echt toe doen. Continue training in communicatie is voor alle zorgverleners van grote waarde. In de moderne tijd zijn er ook heel wat artsen die patiënten vrezen, de mondige en soms ook de veel eisen stellende patient, die alles als een recht ziet, ook euthanasie en al snel dreigt met een klacht. Hoe vinden we een balans tussen hand, hoofd en hart. Tussen doen en niet doen, tussen vooruitdenken en meedenken, tussen betrokkenheid en wenselijke afstand?
Misschien moet het woord slecht-nieuws-gesprek niet op de schop – slecht nieuws is slecht nieuws en verdraagt geen versluiering – maar moeten wel de beelden en verwachtingen die we van elkaar hebben steeds weer verkend worden. Steeds weer aandacht voor de verhalen achter de houdingen, achter de eisen, achter de vragen.
Met deze mijmeringen reisde ik met de bus terug naar Rotterdam, waar het leven sneller is dan in Zierikzee. Ik ga er mensen attent maken op dit mooie boekje met die bijzondere titel: Leven naar de dood. Wetend dat die komt leef ik graag naar het leven. De horizon van de dood maakt het leven intenser.