Doorbehandelen. De discussie die sinds kort een hippe discussie is geworden draait om de vraag of artsen te lang doorgaan met behandelen, en hoe dat dan komt. Onlangs vond er zelfs een druk bezocht KNMG-symposium plaats om hier aandacht aan te besteden (‘Geef nooit op’ 14 juni 2012, Domus Medica, Utrecht).
Diverse artsen voerden evenzo diverse redenen aan die moeten verklaren waarom er soms te lang doorbehandeld wordt. Variërend van financiële motieven tot angst hoop te ontnemen bij de patiënt tot de veranderde visie op de dood (‘als je dood gaat ben je een loser’ lijkt de strekking soms te zijn…); alles kwam langs. Er is waarschijnlijk geen andere discussie die de arts meer op de plek van God zet dan deze; wie beslist er over leven en dood? De hemelse proporties van het Domus Medica helpen in elk geval niet mee die Goddelijke status te verminderen.
De vraag is of de doorbehandel-discussie wel werkelijk over dat soort motieven gaat? Of ligt er nog iets basalers onder, namelijk onze angst voor de dood? En durven we daar naar te kijken? Als patiënt, maar ook als arts? De enige die ik op het symposium iets heb horen zeggen over die angst was schrijver Ivan Wolffers.
Hij sprak over zijn rol als arts (Wolffers was huisarts ) en als patiënt (hij heeft sinds 10 jaar prostaatkanker), waarbij hij ook aangaf dat bijvoorbeeld de rouwfasen zoals we ze kennen van Kubler-Ross slechts een manier zijn om handen en voeten te geven aan onze doodsangst. Ik kon het volmondig met hem eens zijn. Zoals volgens mij ook alle discussies over waardig sterven, voltooid leven en een goede dood maskeerders van die angst zijn. Zolang we er met ons hoofd in zitten hoeven we het niet te voelen. Want die onderliggende angst voor dat onvermijdelijke sterven krijg je niet weg. Die kun je slechts maskeren. Door bijvoorbeeld een symposium te organiseren waarbij we massaal weer rationeel bezig gaan met de dood.
Artsen zijn ook mensen. Ook bij hen speelt angst een rol (overigens geldt dit ook voor de patiënt. In de volgende column ga ik in op diens rol in het doorbehandel-vraagstuk…). Wil je de discussie over doorbehandelen effectief laten zijn, dan kun je volgens mij niet om deze factor heen. Bewust zijn van eigen angst, eigen visie op dood en sterven; als dat niet gebeurt blijft de vraag over al dan niet doorbehandelen een Godsvraag; wie bepaalt, wie heeft de macht? Zodra het eigen mens-zijn erin gehaald wordt, en de arts durft te kijken naar zichzelf en naar de patiënt als gelijkwaardig mens, dan kan de vraag `doorbehandelen of niet` in een ander licht komen te staan en kan het perspectief komen te liggen op dat waar het volgens mij om gaat; wat maakt leven zinvol in die laatste fase? Wat heeft betekenis voor mensen, wat raakt ze? Dan haal je de prangende doorbehandel-vraag weg uit de medisch-ethische hoek en de arts van de troon van de Grote Beslisser. Dan kan een leven eindigen zoals het misschien gewoon zou moeten; met de dood als aanvaardbaar alternatief van doorbehandelen. Nu alleen nog de Domus Medica terugbrengen naar aardse proporties…