• Door naar de hoofd inhoud
  • Spring naar de voettekst

Palliatieve zorg

  • Palliatieve zorg
    • Wat is palliatieve zorg?
      • Verlichting van klachten
        • Pijnbestrijding
        • Symptoombestrijding
      • Begeleiding
        • Gesprekken
        • Levensvragen
        • Complementaire zorg
    • Waar vind ik het?
      • Thuis
        • Mantelzorg
        • Hulpmiddelen
        • Ondersteuning door vrijwilligers
        • Maaltijdvoorziening
        • Alarmering
      • In het ziekenhuis
    • Wanneer start palliatieve zorg?
      • Kanker
      • Dementie
      • Longziekten
      • Hartfalen
      • Nierfalen
      • Parkinson
      • Kinderen
    • Voordelen van palliatieve zorg
    • Vooroordelen over palliatieve zorg
    • Waarom heet het zo?
    • Extra hulp
    • Verhouding tot euthanasie
    • Goede doelen
    • Particuliere thuiszorg
  • Hospice
    • Historie
    • Hospice De Duinsche Hoeve
  • Levenseinde
    • Waar wil ik sterven?
    • Het gewone sterven
    • Feiten over sterven
    • Misverstanden
    • Levenseindegesprekken
      • Hoop
    • Beslissingen over het levenseinde
      • Euthanasie en hulp bij zelfdoding
      • Palliatieve sedatie
      • Stoppen met eten en drinken
      • Andere beslissingen
      • Overbehandeling
    • Waken
    • Uitvaart
      • Uitvaartbedrijven
  • Inloophuis
  • Mantelzorg
    • Praktische hulp
    • Juiste informatie krijgen
    • Emotionele steun
  • Zorgplanning
    • Hulpmiddelen voor gesprekken
    • Wensverklaringen
  • Agenda
  • Blog
    • Mariska Overman
      • Een moeder die er niet meer is
      • Sociaal sterven
      • Rare rouw?
      • Digitale nalatenschap, een zegen?
      • In het land der rouwenden is niemand koning
      • Praten over de dood is zo gek nog niet
      • Toekomstige herinneringen
      • Oneindig leven
      • Zie de mens
      • Een kleine dood
      • You are dead
      • Zomer
      • Sterven als een eskimo
      • Lijkenpikkers
      • To be or not to be?
      • Catch 22
      • Geen sinecure
      • Het gekke van rouw
      • Dubbel dood
      • Ooit
      • Van ‘vechten tegen’ naar ‘vechten voor’
      • Carpe diem, maar met mate
      • De stomste verjaardag ooit
      • Een stappenplan voor doodgaan
      • De ander ben jij
      • De zin en onzin van een bucketlist
      • Pokémon Go
      • De Begraafplaats
      • De ziel van de uitvaartondernemer
      • Niemand die het ziet
      • Chemo voor de ziel?
      • De dood in je achterzak
      • Nog één keer
      • Er is alleen het nu
      • Nieuwjaarswens
      • De dood – Niet te bevatten
      • MH-17
      • Dag lief broertje
      • Zij die Nederland helpen sterven?
      • Al mijn doden
      • “Maar het leven zo is leuker”
      • 44
      • Onsterfelijk tot het einde
      • Hemelse proporties
      • Met een buiging
      • Het woord van de dood
      • Ik stond erbij en ik keek ernaar
      • Een goede dood is geen dood
      • Waardig dood zijn
      • De dood leeft
    • Rob Bruntink
      • Quite Discontinuous
      • Ik ben ik ben ik ben
      • Een begraafplaats is ook een plek van liefde
    • Marinus van den Berg
      • Staande houden op één been
      • Leven naar de dood
      • Soms willen zorgverleners graag de regie
      • Wijds
      • Niet gewild
      • In de stilte
      • Ongeneeslijk gemis
      • Sterven in een geleend bed
      • Aandacht voor familie
      • Het uitleenbed
      • Geen kijkuur
      • Rouwen in december
      • Ik was er niet bij
  • Actueel
    • Recensies
    • Nieuwsarchief
      • Nieuws 2017
      • Nieuws 2016
      • Nieuws 2015
      • Nieuws 2014
      • Nieuws 2013
      • Nieuws 2012
      • Nieuws 2011
      • Nieuws 2010
      • Nieuws 2009
      • Nieuws 2008
      • Nieuws 2007
      • Nieuws 2006
      • Nieuws 2005
      • Nieuws 2004
      • Nieuws 2003
      • Nieuws 2002
      • Nieuws 2001
      • Nieuws 2000
      • Nieuws 1999
  • Encyclopedie
    • A-F
    • G-L
    • M-R
    • S-Z

Sterven als een eskimo

Het schijnt dat zowel indianen als eskimo’s de sociale eenzaamheid opzoeken als het sterven nabij is. Misschien is dat een mythe, of misschien gebeurt het echt. Ik weet het niet. Het leek me altijd zo hard, op het moment van sterven helemaal alleen zijn. Niemand mag alleen doodgaan, dacht ik, dat is onnoemlijk triest.

Tot ik me realiseerde dat je altijd alleen doodgaat, ook als er mensen naast je staan. Die eenzaamheid blijft. Jij gaat, de rest blijft. Zij treuren, jij verlaat dit leven met als laatste beeld de gekwelde blikken op hun gezichten. Dat klinkt dramatisch, en dat is het ook. Hun treurnis zal uiteindelijk vervagen. Jouw dood blijft. Dat je het niet meer weet dan, is geen troost. Het laatste dat je wist blijft voor de eeuwigheid, verstild in de tijd, bevroren in dat stervensmoment.

Nee, doodgaan is niet fijn. Het moet wel de meest eenzame aangelegenheid ooit zijn. Ook als er minstens tien mensen rondom je sterfbed zitten. De pijn van het verlaten van de enige zekerheid die je hebt, dit leven, moet ondraaglijk zijn. Al schijnt het dat sommigen, zeker op hoge leeftijd, het sterven, of de dood eigenlijk, verwelkomen. Ik kan mij daar nog niets bij voorstellen. Voor mij is sterven nog steeds iets dat wat ik voor eeuwig wil uitstellen. Niet omdat ik bang ben voor de dood, maar omdat ik bang ben voor niet meer leven. Filosoof René Gude, onlangs overleden, omschreef het treffend als het feestje dat doorgaat terwijl jij vroegtijdig naar huis moet. Dat besef moet zó eenzaam voelen. Dat valt niet op te lossen met zorg, met pijnbestrijding of met kalmerende middelen. Daar kan geen gesprek iets aan veranderen. De grootste liefde van de wereld, of het nou van je partner, van je kinderen of van vrienden is, verandert daar niets aan. En het verdriet van je naasten die achterblijven zonder jou is er nog steeds als jij er niet meer bent. De wanhoop en machteloosheid die dat moet oproepen, kan niet anders dan overweldigend zijn.

Misschien is de traditie van de eskimo’s en indianen niet eens zo verkeerd. Het doet in ieder geval zichtbaar recht aan dat wat inwendig aanwezig is. Een onpeilbare, onbenoembare, maar o zo gevoelde existentiële eenzaamheid.

Footer

Nieuwsbrief Palliatieve Zorg

Blijf op de hoogte, en schrijf je in voor de nieuwsbrief. Je mailadres is in veilige handen bij ons, we doen er verder niets mee.

Snel naar

  • Contact
  • Colofon
  • Vrijwaring
  • Copyright
  • Doneer
  • Nieuwsbrief
  • Over deze site
  • FAQ

Copyright © 2025