Als er sprake is van een beperkt levensperspectief, lijken levensvragen onontkoombaar te worden. Aandacht hebben voor die levensbeschouwelijke, religieuze of spirituele vragen van patiënten en hun naasten is dan ook een belangrijk onderdeel van palliatieve zorg.
Er is ooit een top tien van levensvragen opgesteld:
1. Hoe moet het verder met mijn naasten (mijn partner, mijn kinderen)?
2. Wat doe ik met de resterende tijd?/Wat wil ik nalaten?
3. Waarom ik?/Waar heb ik dit aan verdiend?
4. Ben ik tevreden over het geleefde leven? Is er spijt?
5. Waarom moet ik zo lijden?/Heeft het leven nu nog zin?
6. Ben ik anderen (mijn partner, mijn kinderen) niet tot last?
7. Wat is er na dit leven?/Is er leven na de dood?
8. Hoe oordeelt God over mijn leven?
9. Hoe vind ik de kracht en/of de hoop om voort te leven?
10. Mag ik uit het leven stappen?
Aandacht besteden aan dergelijke levensvragen betekent in de praktijk vooral: luisteren en praten. Luisteren naar iemands levensverhaal, helpen opmaken van de levensbalans, praten over de levensbeschouwelijke vragen die de patiënt stelt, over een eventuele euthanasiewens of over zijn visie op het leven na de dood. Ook het praten over geloofstwijfel of geloofsverdieping kan onderdeel zijn van de spirituele zorgverlening. Een ander belangrijk aspect betreft het afscheid nemen, het loslaten van het leven.
Mensen die ‘uitbehandeld’ zijn, zitten vaak al middenin een verwerkingsproces. Sinds zij te horen hebben gekregen dat er geen genezing meer mogelijk is, zijn zij zich bewust of onbewust aan het voorbereiden op de dood. Het afscheid nemen dringt zich op. Steeds meer rollen (in werk, in hobby’s, in buurtverenigingen, in het gezin) moeten worden losgelaten. Dat kost soms erg veel moeite. Op het allerlaatst moet zo ongeveer alles uit handen worden gegeven. Er is zelfs hulp nodig bij het eten, het wassen en/of de toiletgang.
In de laatste weken is het loslaten van het gehele leven aan de orde, en dat gaat niet vanzelf. Allerlei zaken uit het eerdere leven kunnen gaan opspelen, zoals de verhoudingen met bepaalde personen, spijt over bepaald gedrag of wroeging over gemiste kansen.
Behalve het verleden, kan ook de toekomst een patiënt zorgen baren. Hoe gaat het verder met mijn kinderen? Redt mijn partner het in z’n eentje? Sommige patiënten willen om die reden nog graag allerlei zaken regelen (testament, nalatenschap).
Wie niemand heeft om over deze levensvragen te praten, kan altijd terecht bij een geestelijk verzorger, die aangesloten is bij een Centrum voor Levensvragen. Op de website geestelijkeverzorging.nl staat een plattegrond van Nederland, met daarop alle Centra voor Levensvragen. Er is tevens een speciaal telefoonnummer voor deze Centra: 085 00 43 063. Nadat je belt, wordt gevraagd naar je postcode. Daarna word je doorverbonden met het centrum in jouw buurt. Ook op de site van het Platform Regionale Initiatieven Levensvragen (PRIL) staan diverse mogelijkheden voor ondersteuning.
N.B.
Artikelen op deze website kunt u gratis lezen. Een donatie voor de auteur (Rob Bruntink) is welkom. Dat kan hier.