In het ziekenhuis kun je op tal van manieren met palliatieve zorg te maken krijgen. Dat is sterk afhankelijk van de vraag in welk stadium de ziekte zich bevindt. Want daarop wordt de behandeling afgestemd. Zoals in onderstaand schema te zien is, kan palliatieve zorgverlening zich uitstrekken over een lange tijd. Na het vaststellen van de diagnose, zullen zorgverleners vooral hun aandacht richten op het bestrijden van de ziekte. Als dat niet meer aan de orde is, verschuift de aandacht naar het bestrijden van de symptomen. Dit gaat in de stervensfase door.
Bij de ziektegerichte palliatie kunnen behandelingen plaatsvinden als chemotherapie of radiotherapie (bij mensen met kanker). Ook het bieden van ondersteuning in het leren omgaan met de ziekte, of de beperkingen die deze met zich meebrengen, kunnen onderdeel zijn van palliatieve zorg.
Medische behandelingen
In de fase van de symptoomgerichte palliatie gaat het – net als in de stervensfase – om behandelingen tegen de klachten die dan kunnen voorkomen. Dat kunnen er in theorie heel veel zijn, maar in de praktijk zijn dat er meestal ‘maar’ een handvol. Deze klachten kunnen zich echter wel opstapelen. Ook kan het zijn dat de ene net onder de knie is, en de ander komt naar boven. Veelvoorkomende klachten zijn bij voorbeeld vermoeidheid, benauwdheid, mondklachten, pijn, misselijkheid/braken, jeuk, gewichtsverlies, uitdroging, diarree, verstopte darm, slaapproblemen en zweten.
Ter verlichting van dergelijke klachten kan (palliatieve) chemotherapie of radiotherapie worden ingezet. Het kan voor zieken (of hun naasten) verwarrend zijn om enerzijds te horen dat de ziekte ongeneeslijk is, maar anderzijds wel chemotherapie of radiotherapie te krijgen. Dit komt vooral omdat die therapievormen sterk verbonden zijn met behandelingen die op genezing gericht zijn. Toch kunnen ze ook nut hebben in een palliatief behandeltraject. Palliatieve bestraling bij voorbeeld kan gericht zijn op het verkleinen van de tumor en/of de uitzaaiingen. Ook kan palliatieve bestraling helpen bij pijn bij uitzaaiingen in de botten, of wanneer er sprake is van bloedverlies in de urine of de ontlasting. Vaak gaat het om een korte behandeling van één of twee bestralingen. Of om een korte serie van bij voorbeeld vijf tot tien bestralingen in één of twee weken tijd.
Palliatieve chemotherapie is, net als palliatieve radiotherapie, gericht op het remmen van de ziekte of het verminderen van klachten, zoals slikklachten of pijn. Moeilijkheid bij palliatieve chemotherapie is altijd dat er een afweging gemaakt moet worden tussen de mogelijke voordelen en de mogelijke nadelen. Nadelen kunnen er zijn in de vorm van bijwerkingen, zoals vermoeidheid, haaruitval en misselijkheid. Vaak wordt er daarom in de palliatieve fase van een ziekte gekozen voor minder zware middelen en/of lagere doseringen, of wordt maar één medicijn gegeven in plaats van een combinatie.
Markering en consultatieteams palliatieve zorg
Over palliatieve zorg in het ziekenhuis zijn tot slot nog twee dingen te zeggen:
Het ziekenhuis is vaak de plek waar een zorgverlener de vaststelling doet dat de ziekte de palliatieve fase is ingegaan. Zorgverleners noemen dit veelal ‘de markering‘ van de palliatieve fase. Dit betekent dat zij vaststellen dat de ziekte niet meer te genezen is.
Verder is het goed om te weten dat bijna ieder ziekenhuis een consultatieteam palliatieve zorg kent. Hierin zitten zorgverleners die in palliatieve zorg gespecialiseerd zijn. Medisch-specialisten en verpleegkundigen die minder bekend zijn met palliatieve zorgverlening kunnen op hen een beroep doen, als zij advies willen over de behandeling/begeleiding. Patiënten kunnen daarmee te maken krijgen als zij in het ziekenhuis zijn opgenomen, of als zij regelmatig – vanwege controles bij voorbeeld – in de polikliniek komen.
Wie beroepsmatig betrokken is bij palliatieve ziekenhuiszorg, kan hier een blog van Rob Bruntink lezen over de brede inhoud van palliatieve ziekenhuiszorg.
N.B.
Artikelen op deze website kunt u gratis lezen. Een donatie voor de auteur (Rob Bruntink) is welkom. Dat kan hier.