Wie op vakantie gaat, bereidt zich daarop voor. Zo kun je ook naar het levenseinde kijken. We gaan allemaal ooit een keer dood. Hoe kun je je daarop voorbereiden? Door aan vroegtijdige zorgplanning te doen. Ofwel: door erover na te denken, erover te praten en door alvast het één en ander te regelen. Hier een paar relevante thema’s van deze zorgplanning:
Uitvaart regelen
Eén van de meest concrete zaken die mensen graag willen regelen is hun uitvaart. Vervolgens kun je eindeloos variëren in de mate waarin je die uitvaart invult. Er zijn mensen die daarbij tot in detail gaan: zij leggen bij voorbeeld de kleur van de kist vast, maar ook de advertentietekst, de gastenlijst, wie er mogen spreken, welke muziek er moet klinken tijdens de uitvaartdienst, wat de gasten na de dienst te eten krijgen, et cetera. Anderen gaan minder ver, en houden het bij iets algemeens; ‘Ik wil begraven worden en er mag muziek van Mozart zijn’. De verdere invulling van de uitvaart laten ze aan de nabestaanden over. Voor nabestaanden is het vaak fijn om in ieder geval ‘iets’ te horen te krijgen. Zodat zij een uitvaartdienst kunnen laten regelen die in overeenstemming is met de wensen van de overledene. Voor de verdere verliesverwerking kan dat helpend zijn.
De zieke zelf kan baat hebben bij een voorgesprek met een uitvaartondernemer. In die voorgesprekken kun je inspiratie vinden voor je uitvaart. Ook kun je kennismaken met de ondernemer die later met jouw nabestaanden de uitvaart gaat vormgeven. Een uitvaartondernemer die dit graag aanbiedt is Amstel Uitvaarten. Hoewel de naam misschien anders doet vermoeden, is dit een uitvaartondernemer met een landelijk werkgebied. Je kunt een afspraak maken via telefoonnummer 088 605 1210.
Financieel regelwerk
Een andere concrete zaak die mensen graag willen aftikken is het financiële regelwerk. Denk daarbij aan testamenten en nalatenschappen. Moet er nog vermogen verdeeld of toebedeeld worden? Een gang naar de notaris om het één en ander vast te leggen is dan verstandig, net als wanneer er de noodzaak bestaat een eventueel al bestaand testament te actualiseren. Een nieuwe loot aan deze stam is het levenstestament, waarin je behalve financiële en/of juridische zaken óók medische zaken kunt vastleggen. Diverse notarissen bieden deze mogelijkheid aan. Meer informatie hierover staat op de pagina Wensverklaringen.
Zorgvoorbereiding
In de laatste weken of maanden van het leven kunnen tal van beslissingsmomenten op je afkomen. Het gaat veelal om moeilijke thema’s. Des te beter om daar alvast tijdig over na te denken. Het gaat onder meer om de volgende onderwerpen:
– wat zijn mijn wensen, behoeften en voorkeuren over de zorg? Van wie wil ik die zorg ontvangen? Vooral professionals, of liever van naasten?
– wat is de gewenste locatie van sterven? Thuis of in een ziekenhuis, hospice, verpleeghuis of palliatieve unit? En is dat praktisch haalbaar?
– heb ik behoefte aan het vastleggen/aanpassen van mijn wensen t.a.v. de laatste levensfase in een wils- of zorgverklaring?
– wie moet mijn wettelijk vertegenwoordiger zijn (een persoon die namens jou (medische) beslissingen mag nemen als je in coma bent of wilsonbekwaam bent geworden)?
– hoe denk ik over allerlei (medische) beslissingen rondom het levenseinde? Denk daarbij aan:
– levensbeëindiging (euthanasie, hulp bij zelfdoding, het bewust stoppen met eten en drinken om het levenseinde te bespoedigen)
– palliatieve sedatie
– wanneer wel/niet kiezen voor ziekenhuisopname
– wanneer wel/niet kiezen voor een behandeling met antibiotica bij een levensbedreigende infectie
– wanneer wel/niet kiezen voor kunstmatige toediening van vocht en/of voeding
– wanneer wel/niet kiezen voor het bellen van 112 (bij panieksituaties thuis)
– wanneer wel/niet kiezen voor reanimatie na een hartstilstand
Zorgwensen vastleggen
Het kan rust geven om na te denken (en eventueel iets vast te leggen) over onderwerpen als reanimatie, donatie en euthanasie. Veel van die wensen kun je vastleggen in een wilsverklaring. Kort gezegd omschrijf je in een wilsverklaring hoe je denkt over bepaalde beslissingen, die vaak in de laatste levensfase aan de orde zijn. Er zijn diverse standaard wilsverklaringen beschikbaar, zoals de Zorgverklaring en de Levenswensverklaring. Wil je per se niet meer gereanimeerd worden als je bij voorbeeld een hartaanval krijgt? Zorg dan voor een niet-reanimerenverklaring of een niet-reanimerenpenning. Deze is te koop bij de Patiëntenfederatie.
Mogelijk wil je rondom je overlijden organen of weefsel afstaan aan anderen. Dit kun je registreren in het Donorregister.
Denk je dat je voor euthanasie wilt kiezen? Praat dan over je wens met je huisarts, en leg het eventueel vast in een euthanasieverklaring. Dit geeft je geen ‘recht’ op euthanasie (dat recht bestaat niet), maar het kan de dokter wat meer zekerheid geven dat je dit echt wil. Zorg er wel voor dat je die euthanasieverklaring regelmatig – laten we zeggen om de vijf jaar – actualiseert. Voorgedrukte verklaringen zijn te koop bij de NVVE, maar je mag ook zelf een tekst schrijven op een papier. Als de tekst maar duidelijk is en je naam, de datum en je handtekening erop staat.
Wettelijk vertegenwoordiger aanwijzen
Er kunnen situaties komen waarin je niet meer in staat bent zelf een beslissing te nemen over je gezondheid en over eventueel benodigde medische handelingen. Bij voorbeeld omdat je in coma terecht komt of omdat je verminderd wilsbekwaam wordt vanwege dementie. In dat geval moet iemand anders beslissingen voor jou nemen. Wie gaat dat doen? Dat kun je vastleggen in de al eerdergenoemde wilsverklaring of in het levenstestament. Vraag je af wie dat het beste kan doen. Dat is niet per definitie je partner, aangezien hij/zij vaak dusdanig emotioneel betrokken is bij het wel en wee van jou dat hij/zij mogelijk niet in staat is de juiste beslissing te nemen.
Bewust afscheid nemen
Cruciale onderdelen van dat afscheid nemen zijn: het bewust afronden van de relaties met mensen die je dierbaar zijn (moet er nog ‘iets’ gezegd of geschreven worden?), terugblikken op het leven met je naasten (de hoogte- en dieptepunten langsgaan), praten over spijt en vergeving, en het ontvangen van dankbaarheid en waardering van mensen die er voor jou toe doen.
Laatste wensen
Zijn er nog laatste wensen die je – al dan niet met anderen – wilt realiseren? Een bezoek aan het strand, aan een bos, aan je geboortehuis…? Als je niet meer in staat bent om zelf te reizen, kun je voor allerlei wensen de zogeheten wensambulances inschakelen. De bekendste is Stichting Ambulance Wens. Deze Stichting voert de wensen in binnen- en buitenland (gratis) uit. Daarnaast zijn er regionale organisaties in te schakelen, bij voorbeeld via de Samenwerkende Wensambulances. Wat vaartochten betreft, is de Stichting Vaarkracht inzetbaar.
Meeleven
Een laatste praktisch punt waarover je vooraf kunt nadenken is de vraag hoe je de grote groep aan vrienden, familie, kennissen, collega’s e.d. op de hoogte wilt houden van je ziekteproces. Maak je een weblog? Maak je een groepsapp aan? Gebruik je er een speciale site voor, zoals www.hoestie.nu? Of kies je liever voor een nieuwsbrief via e-mail? De ouderwetse telefoon bestaat natuurlijk ook nog, maar de praktijk wijst uit dat ‘iedereen via de telefoon op de hoogte houden’ een vermoeiende, tijdrovende activiteit kan zijn. Daarom kiezen mensen steeds vaker voor alternatieven, waarbij social media ingezet worden.
Tekst: Rob Bruntink
N.B.
Artikelen op deze website kunt u gratis lezen. Een donatie voor de auteur is welkom. Dat kan hier.